Πολύ καιρό ήθελα να γράψω για την "πόλωση επιβεβαίωσης" που συναντούσα πολύ συχνά σε ...υποτιθέμενους tipsters ή αλλιώς προγνωστικάριους που διάβαζα παλιά σε έντυπα ή σε sites για το στοίχημα. Λέω "διάβαζα" γιατί πλέον δεν διαβάζω το 99% αυτών και θα καταλάβετε πιο κάτω γιατί.
Από τον κόπο να γράψω για την πόλωση επιβεβαίωσης, με έβγαλε ο κ. Νίκος Γιώτης, επιστήμων φιλοσοφίας και ψυχολογίας που διάβασα ένα άρθρο του με τίτλο "Ένα μαγικό κόλπο, που φανερώνει μια από τις ανθρώπινες προκαταλήψεις".
Διαβάζοντάς το αμέσως μου θύμισε αυτό που ήθελα να κάνω εδώ και καιρό και μου έλυσε τα χέρια με το παράδειγμά του για να γράψω αυτό το άρθρο.
Σας παραθέτω το άρθρο και ακολούθως θα συζητήσουμε (στο forum) αυτό το ...φαινόμενο που σας ανοίγει τα μάτια για να ξεχωρίσετε την ήρα από το σιτάρι.
Ένα μαγικό κόλπο, που φανερώνει μια από τις ανθρώπινες προκαταλήψεις
Μία συνάντηση μ' ένα "μάγο" μπορεί να μας δώσει ένα σημαντικό μάθημα: "Σκέψου κριτικά, για το εάν σκέφτεσαι πάντα κριτικά".
Πρόσφατα με την οικογένειά μου παρακολούθησα μια παράσταση ενός μάγου. Δεν ήταν απ αυτούς που εντυπωσιάζουν κάνοντας ταχύτατα τεχνάσματα με τα χέρια τους, ο συγκεκριμένος είχε μια σχεδόν "καθηλωτική" θα λεγα ικανότητα να κατευθύνει ψυχολογικά το κοινό ώστε να πράττει και να σκέφτεται όπως αυτός ήθελε. Ήταν ένας καλλιτέχνης απατεώνας επί σκηνής! Ήταν καταπληκτικός!
Αργότερα είχα την τύχη να συζητήσω μαζί του σχετικά με νευροεπιστήμη και ψυχολογία, αντικείμενα στα οποία ήταν πλήρως καταρτισμένος. Κατά τη διάρκεια της συζήτησής, προσφέρθηκε να μας κάνει μια μικρή επίδειξη.
Εδωσε ένα νόμισμα σε έναν εθελοντή, το γιο μου συγκεκριμένα, προτρέποντάς τον να το κρύψει πίσω από την πλάτη του σε ένα από τα χέρια του. Στη συνέχεια προσπάθησε να βρει σε ποιο χέρι ήταν. Ισχυρίστηκε πως όταν πρόκειται να μαντέψεις μέσα από την στάση του σώματος αλλά και την συμπεριφορά των ανθρώπων, οι πιθανότητες σωστής πρόβλεψης, είναι πολύ περισσότερες από αυτές που θα είχες αν μάντευες στην τύχη.
Όχι εκείνη την ημέρα πάντως. Δεν φάνηκε πραγματικά να ήταν η μέρα του... Μετά από μια σειρά αποτυχημένων προσπαθειών μουρμούρισε στο γιο μου, «χμμμμ, είναι δύσκολο να σε διαβάσω εσένα». Μετά από αρκετές προσπάθειες, το ποσοστό επιτυχίας του ήταν γύρω στο 50%.
Τότε του πρότεινε κι άλλαξαν τους ρόλους. Και ο γιός μου αποδείχθηκε εξαιρετικός σε αυτό το παιχνίδι. Ο μάγος έδειχνε πραγματικά έκπληκτος. Μετά από ένα σερί επιτυχημένων προσπαθειών τον ρωτάει :
-Μήπως έπαιζες πέτρα/ψαλίδι/χαρτί μικρός;
-Ναι, του λέει ο γιος μου.
-Ήσουν καλός;
-Υποθέτω.
-Αυτό ίσως να βγάζει κάποιο νόημα, γιατί στο συγκεκριμένο απαιτούνται παρόμοιες ικανότητες.
Άλλη μια σειρά επιτυχημένων προσπαθειών, ενώ εμείς ήμασταν γεμάτοι έξαψη. Τότε ο μάγος που φαινόταν να είναι σε εγρήγορση ρωτάει:
«Λοιπόν, προσπαθείς να καταλάβεις τι σκέφτομαι; εστιάζεις στις εκφράσεις του προσώπου μου; ή σε κάτι που κάνω με τα χέρια μου;
Η σχεδόν τέλεια σειρά επιτυχημένων προσπαθειών συνεχίστηκε αφηνοντάς μας εμβρόντητους.
Τελικά, μια ακόμα πρόβλεψη από το γιο μου «Πιστεύω πως είναι στο δεξί σου χέρι» του είπε .
Ο μάγος άνοιξε το δεξί του χέρι και πράγματι περιείχε και πάλι το νόμισμα. Όμως τότε άνοιξε και το αριστερό του χέρι ....που κι αυτό περιείχε… κι άλλο νόμισμα!
Γελάσαμε βλέποντας τελικά πόσο αφελής είχαμε σταθεί. Από την αρχή είχε και στα δύο του χέρια από ένα νόμισμα. Σχεδόν είχαμε αρχίσει να πιστεύουμε πως ο γιος είχε πραγματικά κάποιο χάρισμα, αλλά τελικά μας γκρέμισε το "όνειρο".
Ο άνθρωπος μας είχε εξαπατήσει σταδιακά, βήμα-βήμα. Αρχικά ήταν η δήθεν κακή επίδοση του στις προβλέψεις. Μετά επαινώντας το γιο μου «χμμμμ, είναι δύσκολο να σε διαβάσω». Έπειτα έδωσε μια κάποια πιθανή εξήγηση για την επιτυχία του (η εμπειρία του στο πέτρα/ψαλίδι/χαρτί). Τέλος οι επιτυχίες του συνεχίστηκαν. Ο μάγος μας πέρασε πως ο γιος μου τάχα ήταν δεξιοτέχνης στο παιχνίδι. Το ζήτημα ήταν να αναλύσει πως το έκανε.
Κάτι ήταν οδυνηρά προφανές. Εάν ο γιος μου είχε μια σειρά με αποτυχίες, χωρίς το χέρι του να περιέχει κάτι, αμέσως θα χρησιμοποιούσαμε την «Κριτική Σκέψη» λέγοντας στο μάγο «έι φίλε, άνοιξε και το άλλο χέρι σου, να σιγουρευτούμε πως και τα δύο χέρια δεν είναι άδεια».
Αλλά αντιμέτωποι με το επιτυχημένο σερί προσπαθειών, δεν μας πέρασε καθόλου από το μυαλό να πούμε «Ας σιγουρευτούμε πως δεν έχεις κι άλλο νόμισμα στο άλλο χέρι». Αντιθέτως εγώ σκεφτόμουν: «Ουάου, από ‘τι φαίνεται ο γιος μου είναι ο "Εκλεκτός" στο να μαντεύει που είναι το νόμισμα, εγώ και η γυναίκα μου έχουμε τη βαριά ευθύνη στο να σιγουρευτούμε πως θα χρησιμοποιήσει τις δυνάμεις του για καλό, θα φέρει ειρήνη στον κόσμο, θα…»
Δεν υπάρχει αμφιβολία πως βρισκόμουν σε δύσκολη θέση.
Είναι αυτό που οι ψυχολόγοι ονομάζουν «πόλωση επιβεβαίωσης», το να θυμόμαστε πληροφορίες που υποστηρίζουν τη γνώμη μας καλύτερα από πληροφορίες που κάνουν το αντίθετο, το να εξετάζουμε τα πράγματα με έναν τρόπο που μόνο υποστηρίζουν παρά αναιρούν την υπόθεση μας και (η κατηγορία που πέφτουμε εμείς) το να είμαστε λιγότερο σκεπτικοί για καταστάσεις που μας αρέσουν, απ ότι θα ήμασταν για λιγότερο ευχάριστες.
Η πόλωση επιβεβαίωσης επηρεάζει τη διπλωματία, την πολιτική, τα οικονομικά και την καθημερινή ζωή. Αυτή η εμπειρία μου έδωσε ένα εξαίσιο μάθημα: "σκέψου κριτικά για το εάν σκέφτεσαι πάντα κριτικά".
Στοίχημα και πόλωση επιβεβαίωσης
Με αυτό το παράδειγμα καταλαβαίνει κανείς ένα από τα βασικά λάθη στην πρόβλεψη στο στοίχημα. Σίγουρα έχουμε πιάσει πολλές φορές τον εαυτό μας να μας έχει καθίσει στο μυαλό μια συγκεκριμένη πρόβλεψη σε έναν ποδοσφαιρικό αγώνα ή ακόμα περισσότερο σε αγώνα της αγαπημένης μας ομάδας. Ακολούθως ξεκινάμε να "παραμυθίαζουμε" τον εαυτό μας με το να συγκεντρώνουμε στοιχεία που μόνο επιβεβαιώνουν αυτό που θέλουμε. Αγνοούμε επιμελώς όλα όσα δεδομένα το αντικρούουν και στο τέλος προχωράμε σε αυτό που προαποφασίσαμε.
Το ίδιο δυστυχώς το συναντάμε στην συντριπτική πλειοψηφία αυτών που δίνουν προγνωστικά σε εφημερίδες και sites. Γράφουν για ένα σημείο και παραθέτουν όλα τα δεδομένα που είναι υπέρ και ο αναγνώστης πείθεται εύκολα γιατί δεν μπορεί να γνωρίζει ότι υπάρχουν και δεδομένα που μπορεί να σπρώξουν τις πιθανότητες προς άλλη κατεύθυνση. Δεν κατηγορώ ότι αυτό το κάνουν σκόπιμα αλλά όπως είδατε στο παραπάνω παράδειγμα, έτσι αρέσκεται να λειτουργεί ο άνθρωπος!
Ο σωστός παίκτης του στοιχήματος δεν πρέπει να διακατέχεται από την πόλωση επιβεβαίωσης γιατί είναι ολοφάνερο ότι του κόβει ποσοστά πιθανοτήτων σωστότερης πρόβλεψης και κέρδους. Ιδιαίτερη προσοχή χρειάζεται κιόλας να δίνουμε σε αυτούς που επιλέγουμε να διαβάσουμε για να ενημερωθούμε για το στοίχημα καθώς πρέπει ο αναλυτής ή προγνωστικάριος να μας έχει πείσει ότι έχει εμπεριστατωμένη γνώση και δεν γράφει απλά για να γράψει και να γεμίσει μια σελίδα που του ζητήθηκε.
